راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران؛ مولفه های راهبردی و تحولات آینده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه روابط بین‌الملل، پژوهشکده تحقیقات راهبردی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران، ایران

چکیده

راهبرد سیاست خارجی مطلوب با استفاده از اهداف و ابزارهایی همچون ارتقاء دیپلماسی اقتصادی، تحول دیپلماسی فرهنگی و ارتباط با حوزه‌های تمدنی و فرهنگی مشترک، ایجاد توزن قوا در نظام بین‌المللی، تقویت دیپلماسی دفاعی-نظامی و استفاده از دیپلماسی‌های نوپدید مانند دیپلماسی عمومی و دیپلماسی دیجیتال با هم‌افزایی دو یا چندجانبه تحقق می‌یابد. در طول سال‌های اخیر، تلاش ایران برای تنش‌زدایی با غرب و حل‌وفصل ابهامات این کشورها پیرامون برنامه هسته‌ای و سایر حوزه‌های تنش از قبیل فعالیت های منطقه‌ای، اختلافات حقوق بشری و برنامه تسلیحاتی، به سرانجام نرسیده و در نتیجه فشار ناشی از تحریم‌ها بر پیکره اقتصاد ایران همچنان پابرجاست. از طرفی دیگر، تحولات نظام بین‌الملل در طول چند دهه اخیر که برخی از آنها تاثیرات مستقیمی بر ایران داشته‌اند، سیاست نگاه به شرق را برجسته‌تر ساخته و پرسش‌های متعددی را در زمینه منطق استدلالی این راهبرد، مولفه‌های آن، تناسب آن با اصل نه شرقی نه غربی، جایگاه آن در سیاست خارجی ایران، همراستایی با منافع ملی و تهدیدات و فرصت‌های پیش رو مطرح کرده است. پرسش‌های مهم این پژوهش شامل چیستی راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران، مولفه‌های راهبردی و آینده این راهبرد در افق 10 ساله است که با بهره‌گیری از مفهوم نومنطقه گرایی و همچنین مدل سیاست خارجی استراتژیک در دو سطح تحلیل دولتی و بین‌المللی پاسخ داده خواهد شد. فرضیه اساسی پژوهش حاضر این است که راهبرد نگاه به شرق بیش از آنکه یک انتخاب رویکرد برای ایران باشد، یک الزام راهبردی برای تقابل با فشارهای چندجانبه اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Look to the East Strategy in Iran's Foreign Policy; Strategic components and future developments

نویسنده [English]

  • Rahim Baizidi
Assistant Professor, Department of International Relations, Institute of Strategic Research, Expediency Analysis Forum, Tehran, Iran
چکیده [English]

An effective foreign policy strategy is realized by using tools such as promoting economic diplomacy, developing cultural diplomacy and common civilizational and cultural communications, creating a balance of power in the international system, strengthening defense-military diplomacy, public diplomacy and digital diplomacy. In recent years, Iran's efforts to de-escalate tensions with Western powers and resolve the ambiguities of these countries regarding the nuclear program and other areas of tension such as regional activities, human rights disputes, and conventional weapons programs have not been successful. And as a result, the pressure caused by the sanctions on Iran's economy is still there. On the other hand, the developments of the international system during the last few decades, some of which have had a direct impact on Iran, have made the look-to-the-east policy more prominent and raised many questions in the context of the reasoning logic of this strategy, its strategic components, and its place in Iran's foreign policy. The important questions of this research include what is the look-to-the-east strategy in Iran's foreign policy, the strategic components and the future of this strategy in the 10-year horizon, which will be answered by using the concept of neo-regionalism as well as the strategic foreign policy model at two levels of governmental and international analysis. The basic hypothesis of the current research is that the look-to-the-east strategy is more than a choice of approach for Iran, it is a strategic requirement to confront the multilateral economic, political, military and security pressures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Foreign Policy
  • Look to the East Strategy
  • Cooperation
  • Diplomacy