رهیافتی بر ابعاد چگونگی مطالعه مدل «نظام‌پردازیِ قرآنی» در گفتمان آینده پژوهی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)

2 دکتری علوم سیاسی، دپارتمان علوم سیاسی، دانشگاه مفید، قم، ایران

چکیده

به‌رغم آنکه در دو دهه گذشته، آثار ارزشمندی در نسبت با جریان علوم انسانی اسلامی، خاصه حوزه «آینده‌پژوهی اسلامی» شکل گرفته است؛ اما مهم‌ترین خلأ روش‌شناختی و معرفت‌شناختی آن، انگاره تک‌بُعدی به ابعادِ نظری و اجراییِ گزاره‌های اسلامی است. با این‌حال، این مقاله از رهگذر اتخاذ رویکرد تحلیلی- توصیفی، مبتنی بر گرداوری داده‌های کیفی، مدل جامعِ پیشنهادی را تحت عنوان «نظام‌پردازیِ قرآنی» در گفتمان آینده‌پژوهی اسلامی ارائه می‌کند. طرح کلانی که در درون خود از سه شعبه‌ متمایز به‌لحاظ مفهومی، اما کاملاً مرتبط به‌لحاظ کاربردی سامان‌یافته است. «نظام‌یابی آینده‌پژوهی اسلامی»، «نظام‌سازی آینده‌پژوهی اسلامی» و«نظام‌گذاری آینده‌پژوهی اسلامی»؛ ساحت‌هایی که به‌لحاظ تحقق وجودی، هریک بر دیگری مترتّب هستند. ساحت یکم آن، به عرصه مفهومی و ابعاد نظری بازمی‌گردد و قلمرو دوم آن، راجع به عرصه الگو و الگو‌سازی سخن می‌گوید؛ اما حیطه سوم، در مقام عینیت‌بخشی نظامِ آینده‌پژوهی اسلامی است. دو ساحت ابتدایی، برعهده نخبگان دانشگاهی و عالمان دین‌شناس است؛ولی حیطه سوم از عهده متولیان اجرایی و نهادهای وابسته به قدرت و حکومت برمی‌آید. برای شکل‌گیری «نظام‌یابی آینده‌پژوهی اسلامی»، کم‌وکیفِ اعتبار و سازوکارهای بهره‌جویی از «منابع معرفتی اسلام»، نقش به‌سزایی در چگونگی دستاوردهایِ آینده‌پژوهان مسلمان ایفا می‌کند. لذا این منابع معرفتی را بایستی در«بهره‌جویی حداکثری از منابع نقلی»، «بهره‌جویی از گزاره‌های عقلی-اجتهادی» و«بهره‌گیری از فناوری‌ دینی به صورت نظام‌مند» بازجُست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An approach to the dimensions of how to study "Qur'anic systematization" in Islamic future studies

نویسندگان [English]

  • hoseein jeddi 1
  • mohammad hossein nourozi 2
1 PhD in Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran (corresponding author)
2 PhD in Political Science, Department of Political Science, Mofid University, Qom, Iran
چکیده [English]

Despite the fact that in the last two decades, there have been scattered whispers about "Islamic future research". But the most important epistemological gap in the process of its formation is the one-dimensional concept of the theoretical and practical aspects of Islamic propositions. However, this article presents the proposed comprehensive model under the title of "Systematization of Islamic Future Studies" by adopting the content analysis approach in collecting qualitative data. A grand plan that is organized in three branches that are conceptually distinct but functionally completely related. "Systematization of Islamic Future Studies", "Systematization of Islamic Future Studies" and "Systematization of Islamic Future Studies"; Areas that are dependent on each other in terms of existential realization. Its first area refers to the conceptual field and theoretical dimensions. And its second realm talks about the pattern and modeling field.But the third area is in the position of objectification of the system of Islamic futurology. The first two areas are the responsibility of academic elites and religious scholars, but the third area is the responsibility of executive trustees and institutions related to power and government. For the formation of the "systematization of Islamic futurism", the validity and quality of the mechanisms of exploitation of the "knowledge resources of Islam" play a significant role in the achievements of Muslim futurists. Therefore, these knowledge sources should be searched in "maximizing the use of narrative sources", "using rational-ijtihad statements" and "systematically using religious technology"

کلیدواژه‌ها [English]

  • System
  • systematization
  • futurism
  • Islamic futurism system
  • Islamic sub-systems