رهیافتی بر ایده تمدن در قرآن کریم با محوریت مفهوم شریعت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر مرکز آینده‌پژوهی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران

چکیده

منشأ شکل‌گیری، پویایی و عدم رکود هر تمدنی وابسته به جریانی (اعم از مادی و معنوی) است که به محوریت آن پدید می‌آید. در تلقی مدرن، آنچه تمدن و تاریخ بشر را ایجاد کرده و جلو می‌برد تمرکز بر محور مادیات است که به‌مرور با دخالت ابداع بشری و خلاقیت فرهنگی برآمده از طبیعت، غریزه و میراث انسانی، مؤلفه‌های معنوی، فکری و فرهنگی مختص خود را نیز ایجاد کرده و درنهایت این ساختار‌های غیرمادی اصل تمدن و شاکله آن را شکل می‌دهند. درحالی‌که از نگاه دینی، اولاً نقطه آغاز تاریخ با جریان الهی و خلقت انسان کامل رقم خورده و با انسان کامل پایان می‌یابد؛ ثانیاً جریان، عنصری محوری به‌نام شریعت است که منشأ و عامل پیش­برنده تمدن محسوب می­شود. مراد از شریعت، جریانی الهی است که خداوند برای پیامبران یا امت‌ها قرار می‌دهد و آن را در قالب مجموعه‌ای از احکام، عقاید و قوانین متجلی می‌سازد؛ لذا شریعت در اینجا صرف اعتباریات شرعی و احکام فقهی نیست بلکه در مفهومی فراخ، حوزه واقعیت و قوانین تکوینی، ابزار و فناوری را نیز شامل می‌شود. این وضعیت کیفیت دخل‌وتصرف انسان در عالم واقع را جهت‌دهی می‌کند. جریانی بودن، تاریخی بودن و استمرار تشریع متناسب با هر نبی و امتی نشان از این دارد که این غایت نیز غایتی تدریجی و تاریخی بوده و شریعت‌های گوناگون، رسالتِ تحققِ بخشی از این مهم را برعهده دارند و با توجه به ختم نبوت، شریعت محمدیه (صل‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آخرین بخش از تحقق این آرمان بوده و وعده اقامه دین در متن همین شریعت به‌وقوع خواهد پیوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Approach to the Idea of Civilization in the Holy Quran with a Focus on the Concept of Shariah

نویسنده [English]

  • Majid Mohammadlu
Researcher in Futures Studies Center, Supereme National Defense University, Tehran, Iran
چکیده [English]

 
The origin, dynamism, and avoidance of stagnation in any civilization depend on a flow (material or spiritual) around which it develops. In the modern view, what creates and advances civilization and human history is the focus on materialism, which gradually, through human innovation and cultural creativity emerging from nature, instinct, and human heritage, creates its own spiritual, intellectual, and cultural components. Ultimately, these immaterial structures form the essence and framework of civilization. However, from a religious perspective, first, the beginning of history is marked by a divine flow, and the history ends with the perfect human; secondly, this flow has a central element called Sharia, which is the origin and driving force of civilization. Sharia refers to a divine flow set by God for the prophets or communities, manifested through a set of rules, beliefs, and laws. Thus, Sharia in this context is not merely a set of legal rulings or fiqh laws but, in its broader sense, also encompasses the realm of reality and natural laws, including tools and technologies. This situation directs the quality of human interaction with the real world. The dynamic, historical nature of legislation, suited to each prophet and community, indicates that this goal is gradual and historical, with different Sharias tasked with achieving parts of this objective. Given the finality of prophethood, the Muhammadiyah Sharia (PBUH) represents the last phase of this realization, and the promise of establishing religion will occur within this Sharia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civilization
  • Origin of civilization
  • Flow
  • Material flow
  • Shariat flow